ارزیابی تحمل به سرما در ژنوتیپ های نخود زراعی (.cicer arietinum l) در خزانه های کشت پاییزه

با شناخت مزیت تغییر زمان کاشت نخود از بهار به پاییز، تلاش های به نژادی برای مقاومت به تنش سرما در این محصول شروع شده است. به منظور معرفی رقم یا ارقام متحمل به سرما و افزایش عملکرد نخود در مناطق مرتفع و سردسیر غرب کشور، طی دو سال زراعی (1379-81)، تنوع ژنتیکی 40 لاین و ژنوتیپ نخود به همراه رقم حساس به سرما ilc 533 به عنوان شاهد در طرح بلوک های کامل تصادفی در دو تکرار در شرایط کشت دیم پاییزه کردستان مطالعه شد. از مقیاس درجه بندی =1) بدون علایم سرمازدگی و =9 مرگ بوته ها یا سرمازدگی شدید( برای ارزیابی ژنوتیپ های مورد بررسی استفاده شد. صفات ارتفاع بوته، تعداد روز از کاشت تا گلدهی، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، تعداد شاخه های اولیه و ثانویه، وزن 100 دانه و عملکرد دانه اندازه گیری و ثبت گردید. نتایج تجزیه واریانس سالیانه و تجزیه واریانس مرکب نشان داد که بین ژنوتیپ های مورد بررسی برای عملکرد دانه، تعداد شاخه های ثانویه، وزن 100 دانه و درجه تحمل به سرما در سطح 5 درصد از نظر آماری اختلاف معنی دار وجود دارد. طی دو سال بررسی، 16 ژنوتیپ با درجه 3 و کمتر از 3 به عنوان لاین های متحمل به سرما گزینش و برای ارزیابی های بعدی معرفی شدند. با بررسی شجره این ژنوتیپ ها مشخص گردید که اغلب لاین های انتخاب شده به عنوان متحمل به سرما مانند flip 95-255c، flip 93-260c و sel 95th 1716 هیبریدهای حاصل از دورگ گیری گونه وحشی (ilwc 182) c. reticulatum با ارقام اصلاح شده بوند. در مجموع، با توجه به افزایش محصول چشمگیر نخود در کشت پاییزه، امید می رود با ارزیابی های بعدی بتوان رقم یا ارقام مناسب که به سرمازدگی متحمل باشند معرفی و به ارتقا تولید در استان کردستان کمک نمود.